ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
Ζάκρος (2023)
Το 1450 π.Χ. μια διαφαινόμενη καταστροφή υποχρέωσε τους κατοίκους της αρχαίας Ζάκρου να εγκαταλείψουν την πόλη, ματαίως ελπίζοντας ότι κάποτε θα επέστρεφαν στα σπίτια και στις ζωές τους. Η ημέρα που βίαια διακόπηκε τότε, συνεχίστηκε μετά από 3.500 χρόνια, όταν ο μεγάλος αρχαιολόγος Νικόλαος Πλάτων και οι συνεργάτες του ανέσκαψαν το μοναδικό ιερό του μινωικού κόσμου που παρέμεινε θαμμένο, και επομένως ασύλητο, όλον αυτό τον καιρό.
Εκεί ταξίδεψε ο σκηνοθέτης Φίλιππος Κουτσαφτής κατά τον Αύγουστο του 1987, μπαίνοντας σε μια κινηματογραφική περιπέτεια που κράτησε περισσότερο από τρεις δεκαετίες, και που την εγκαινίασε ουσιαστικά η είσοδος των κινηματογραφιστών στο ανακτορικό ιερό, όταν ακολούθησαν τον μυστικό θίασο λίγων παιδιών από τη Ζάκρο και κατέγραψαν το θεατρικό τους παιχνίδι με τον χρόνο, την ιστορία και τη μνήμη.
Έκτοτε, και μέχρι τον Αύγουστο του 2021, ο Κουτσαφτής και οι συνοδοιπόροι του περιηγήθηκαν στους λαβυρίνθους του χρόνου, εξίσου σε συγχρονία και αρχαιότητα, καταρτίζοντας ένα παλίμψηστο από καθημερινές ιστορίες και ιερές τελετές, από τα σπάνια στιγμιότυπα που καταρτίζουν τη μόνη μας περιουσία, την ανθρώπινη μνήμη.
Αυτή η μνήμη, από αρχής έως των εσχάτων, διδάσκει την αγάπη προς τους εχθρούς και αποκαλύπτει το παλίμψηστο της ταινίας Ζάκρος ως την υψηλή και ταπεινότατη εικόνα του αληθινού μας προσώπου, καθώς ανατέλλει μέσα από το πέλαγος, σε μιαν ανατολική εσχατιά του Δυτικού κόσμου.
Προβολές:
Sélection JIFA, Journées Internationales du Film sur l'Art, Μουσείο του Λούβρου, 25-29 Ιανουαρίου 2023
25ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Μάρτιος 2023
Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών, Απρίλιος 2023
6ο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαιολογικού, Εθνογραφικού και Ιστορικού Ντοκιμαντέρ Κύπρου, Ιούλιος 2023 [Ειδικό Βραβείο Α.Ε.Ι. / Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου]
Οι Ελευσίνιοι
Η νέα ταινία του Φίλιππου Κουτσαφτή είναι ένα κινηματογραφικό μωσαϊκό που επιχειρεί να συναρμολογήσει τη δυναμική προσωπογραφία της Ελευσίνας μέσα από στιγμιότυπα καθημερινού βίου, λοξές ματιές στο ιστορικό παρελθόν της πόλης, από την αρχαιότητα μέχρι και τον 20ό αιώνα, και πρωτίστως μέσα από τις μικροϊστορίες που σταχυολόγησε ο σκηνοθέτης, συλλέγοντας μαρτυρίες κατοίκων για τη ζωή τους στην Ελευσίνα και την ιδιαίτερη σχέση καθενός με την πόλη. Ώστε η προσωπογραφία της Ελευσίνας προβάλλει ως άθροισμα επιμέρους πορτρέτων, και ο όρος ανθρωπογεωγραφία λαμβάνει μια σχεδόν
κυριολεκτική διάσταση, κατά το ότι η πόλη απαρτίζεται ουσιαστικά από τους πολίτες της, επιφανείς και “ανώνυμους”, παλαιότερους και σημερινούς, ζώντες και τεθνεώτες.
Η αρχική βάση για το εγχείρημα αποτελείται από ένα αρχειακό υλικό πέραν των ογδόντα ωρών, που το θησαύρισε ο σκηνοθέτης κατά τα γυρίσματα της πρώτης ταινίας για την Ελευσίνα, με τίτλο Αγέλαστος πέτρα, μέσα σε ένα διάστημα δώδεκα ετών, από το 1988 μέχρι το 2000. Στο υλικό αυτό, που συνιστά έκφραση εντοπιότητας και ταμιευτήρα
πολιτισμικής μνήμης, προστίθενται καινούργια στοιχεία, όσα κορφολόγησε ο σκηνοθέτης κατά τον 21ο αιώνα, με μαρτυρίες νεότερων κατοίκων και εικόνες που αποτυπώνουν τις τεκτονικές αλλαγές που επήλθαν στη φυσιογνωμία της Ελευσίνας προϊόντος του χρόνου.
Η δημιουργική διαπλοκή του διαχρονικού με τον συγχρονικό άξονα δίνει τον τόνο σε όλη την ταινία (που διατελεί διαρκώς εν προόδω, όπως και η ίδια η Ελευσίνα), είτε πρόκειται για το μικροσκοπικό επίπεδο, με μαρτυρίες παλαιών και νέων κατοίκων και με εικόνες της καθημερινότητας, είτε για το μακροσκοπικό επίπεδο, με στοχασμούς και στιγμιότυπα που φωτίζουν την πολιτιστική κληρονομιά και την τοπική ιστορία, αλλά και τις εξελίξεις που σταδιακά διαμορφώνουν τον νέο χαρακτήρα της πόλης και επιφέρουν καθοριστικές αλλαγές στις συνθήκες και τον τρόπο ζωή των κατοίκων της.
Με διακριτικό αλλά αισθητό και παραμόνιμο σημείο αναφοράς τα Ελευσίνια Μυστήρια, αξιοποιώντας τις οικουμενικές απολήξεις και τις υπαρξιακές προεκτάσεις τους, ο Φίλιππος Κουτσαφτής επιχειρεί τελικά την αναγωγή και μεταγραφή του υλικού του σε έναν οντολογικό ορίζοντα αναφοράς, ώστε η προσωπογραφία της συγκεκριμένης και ιστορικής Ελευσίνας να αποτελεί ταυτόχρονα και προσωπογραφία μιας Ελευσίνας οριακά συμβολικής και οραματικής, μιας πόλης που υπερβαίνει τα γεωγραφικά όρια και αποτελεί πνευματική πρωτεύουσα του ευρωπαϊκού και του εν γένει Δυτικού κόσμου
Προβολές:
Ελευσίνα / Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023